ΤΕΟΣ
Tanrı anlamına gelen adıyla,bölgedeki en eski yerleşim
yeridir.12 İyon kentinden birisi olan Teos'u ilk kez
M.Ö.1080'lerde Atamas'ın kurduğu biliniyor.
Ege havzası medeniyetimizin başlangıcı M.Ö.4000-3000 yıllarına
iner.Bu süre içinde havzada GİRİT-MORA-İYONYA ve ADALAR
Medeniyetleri görülür.Giritlilerin medeniyetine, Mora'ya
yerleşen Akalar son vermiştir. Akaların Mora medeniyetini de
Yunanistana kuzeyden giren Dor'lar yıkmışlardır.
Küçük Asya Tarihi adlı eserin yazarı Sari Teksiye Teosu M.Ö.
2000 yıllarında Akalardan kaçan Giritliler tarafından kurulmuş
olan Karya'lıların bir şehri olarak gösterir.M.Ö. 1190
yıllarında Darların önünden kaçan Akalar ve bazı Yunan kavimleri
Batı Anadolu sahillerine göçmeye başladılar .İlk kafile
Atamas'ın başkanlığında Teos'a çıktı ve çok iyi karşılandı. Bu
iyi kabul duyulunca Apeküs komutasında ikinci büyük kafile
geldi.Yerlileri azınlıkta kalan Teos böylece bir karya şehri
olmaktan çıktı ve İYON şehri oldu.
BÜYÜK DÜNYA TARİHİ adlı eserin yazın Jak Pirenni'ye göre Teos en
parlak devrini M.Ö.900 yıllarında Asurluların tesis ettiği barış
döneminde yaşadı. Bu dönemde Teos, Millet, Piriyene, Efes, Sisam,
Kolofon, Kalaomen, Eritre, birleşerek bir İyon fedarasyonu
kurdular. Bu federasyon maden işlemede, Deniz ve kara
ticaretinde ve bankacılıkta dünyaca ün aldı.
Heredot Tarihine göre M.Ö.546 da Persler, Lidya'yı yıkınca
lyonya, Persler'e karşı savunma durumunda kaldı, iyon ittifakına
Teos. 17 gemi ve asker vererek katıldı. (O vakit bu birliği
Paçalıların 3 gemi verebildiği düşünülürse, Teos'un gücü daha
iyi anlaşılır.)
Pers savaşlarından sonra Atina safında Attik-Delos Deniz
Birliğine katılan Teos, ikinci Peleponnes savaşlarında Atina'nın
Sicilya felaketi üzerine Ispartalıların Zoru ve Tsaferin (Seferihisar)
papası Takes'in aracılığıyla İsparta hakimiyetini tanımış ve
Atinalıların kara tarafına yaptırmış olduğu surların yıkılmasına
ses çıkarmamıştır. Bu surlar, 4 Aşırın sonlarında şehri süsleyen
mabetlerle birlikte tekrar Atinanın yardımıyla yaptırılmıştır.
Bu günkü kalıntıların çoğu ve sur izleri bu asra aittir.
Teos Tarihini araştıran Ahmet Ersoy Derlemesinde M.Ö.2.yüzyılda,
Suriye Selefkoslar Kralı Antokyüs ile Romalıların savaşında,
Teos'un Selefkoslara yardımının önlenmesi için Romalılar
tarafından sıkıştırıldığını, bu sırada Teos limanı açıklarında
cerayan eden deniz savaşlarında Roma ya büyük yardımlarda
bulunarak. muftelif bir yenilgiyi önlediklerinden
bahseder.Nitekim Romalıların Anadolu'ya hakimiyetinden sonra
Teos bir süre Bergama Krallarına bağlı kalmıştır.
Teos Hıristiyanlığı ilk kabul eden şehirlerdendir.İzmir'e bağlı
olarak bir ara Teos'a Beş Aziz birden oturmuş ve burası etkin
bir din merkezi haline getirmişlerdir.
M.Ö.17.yılında Roma İmparatoru Tiberyus'un devrinde Ege'de
şiddetli depremler başladı. Bu depremler aralıklı olarak iki
yüzyıl kadar sürdü. Bütün Ege şehirleri yardımlaşarak
yıkılanları tamiri, yaralıları sarmaya çalıştılar ise de deprem
üstün geldi.Şehirler yıkıldı,ahali deprem bölgesini terke mecbur
kaldı.işte Teos bu suretle harabe haline geldi.
Teos ilk 12 lon kentinden biridir. Burada denizcilik, ticaret,
şarapçılık .zeytinyağı üretimi ve yünlü dokumacılık gelişmiştir.
Teos'un içki kapları (seramik endüstrisi) arkaik çağda da
ünlüydü.
Ticaret ve denizcilikle zengin olan Teos'u önce Lidyalı'lar,
daha sonra M.Ö.545 yılnda Mardonius komutasındaki Persler toprak
tepeleri yürüterek yaptıkları kuşatmayla bölgeyi ele geçirmişler,
Teos'lular bunun üzerine gemilerine binerek kolonileri Abdera'ya
kaçmışlardır. Pers istilası sırasında geometrici ve filozof
Thales burayı lon'lularm Perslere karşı kuracakları
konfedarasyonun merkezi olrak önermiştir.
Şehir 6.yüzyılda meşhur lirik şair Anekreon'u yetiştirmiştir.
Pers işgali sırasında bu şair Atina ve Sisam saraylarında
yaşamış, daha sonra yine Teos'da ölmüştür.
5.yüzyılda Teos ilk atom teorisini kuran Demokritos ve
Petrikles'in danışmanı sofist Protogarast'ın yurdu olmuştur.
Anadolu lon mimarisini yeniden doğuşunda Pytheos'un katkıları
Hermoneges'in yazdığı kitapla kural haline gelmiş, önce Roma
daha sonra Rönasans mimarisini etkilemiştir. Tapınakta ibadet
gören Dianisos Setaminios (Baharın ilk meyvesi ) lakabı ile
tanınmaktadır, aynı zamanda bu tanrının yalnız tiyatro ve şarap
tanrısı değil verimlilikle ilgili bir tabiat tanrısı olduğunu da
belirtmektedir. Tapınaktaki Kült heykeli ayakta duran vücudu S
şeklinde kıvrım yapan Dianisos'un bir elinde Tyhros (Asa) dayalı,
bir elinde Kantharos (içki kabı) tutan bir heykeli vardır
Tapmağın yapıldığı gri yoğun kireç taşı karagöl diye bilinen taş
ocaklarından çıkarılmıştır. M.Ö 6. yüzyıldan itibaren işletilen
bu ocaklardan elde edilen gri taş Roma devrinde Roma ya kadar
ihraç edilmiştir. Piri Reisin haritasında Sığacık kalesini
gösterememekteyiz. Ancak , büyük olasılıkla Piri Reis'in
önerilerine uyularak Palak Mustafa Paşa tarafından Kanuni Sultan
Süleyman'ın Rodos seferi sırasında Teos Örenyeri taşocağı olarak
kullanılarak Sığla Kalesi yapılmıştır.
Roma devri sonunda, bizans devri başlarında Teos Piskoposu, Efes
Metropollüğüne bağlı olarak , hrıstiyan konsülüne katılmıştır.
Yine tarihi kaynaklara göre Teos içinden geçen mermer yol, bir
ucundan kilizyum denilen Urla iskelesine ve devlet hastanesinin
bulunduğu adaya, oradan da Eritre adı verilen büyük şehir
bugünkü Çeşme'nin ildir Köyüne bağlanmakta. Diğer ucundan ise
Lebedos'a , Efes'e, oradan da Lidyanın başkenti olan Şart
şehrine uzanarak, Ninova ile bağlantı kurulmaktadır.
M.Ö 2 . yüzyıla ait pekçok Teos eseri Paris Müzesinden İzmir
Arkeoloji Müzesine getirilmiştir. Daha sonraki yıllara ait Roma,
Bizans devri tarihi eserleri de Fransız Profesör Robert ve
Meboron tarafından incelenerek çok kıymetli seramik parçalar ,
kabartmalar ve heykeller bulunmuştur.Bunların bir kısmı yurt
dışına kaçırılmış,bir kısmı da İzmir Arkeoloji müzesine
alınmıştır
Alıntıdır
yukari
|
